College op dinsdag 19 april 2022 door Jan Bart Gewald, hoogleraar Geschiedenis van Afrika aan de Universiteit Leiden
Georganiseerd door Alicia Schrikker, bewoner De Wetstraat en universitair hoofddocent bij het Instituut voor Geschiedenis, Universiteit Leiden
Locatie: Morsweg 55e
Een kleine 40 buurtbewoners komt op dinsdagavond 19 april af op het college over de Boerenoorlog, gegeven door Jan Bart Gewald.
In de Boerenoorlog (1880 – 1902) vechten de inwoners van de Boerenrepublieken Oranje Vrijstaat en Transvaal[1] (veelal afstammelingen van Nederlandse kolonisten) tegen de Britten, die een enorm gebied rondom deze republieken in handen hebben. Aanleiding voor de oorlog is de vondst van diamant in Oranje Vrijstraat en goud in Transvaal.
Tijdens het hoorcollege komen alle namen van de straten waarin wij wonen voorbij. Zoals Generaal Piet Cronjé, die zich na een belangrijke nederlaag overgeeft aan de Britten om te onderhandelen, maar in plaats daarvan wordt gedeporteerd naar Sint Helena – het verre eiland dat wij kennen van Napoleon, zo’n 2000 km ten westen van de Afrikaanse kust. En Paul Kruger die in 1900 – als de strijd eigenlijk al verloren is – een guerrilla begint en daarmee twee jaar van ellende en gruwelen over de Boeren afroept.
Alle inwoners worden in concentratiekampen gezet – een aan de Britten toegeschreven uitvinding – de Boeren gescheiden van de Afrikaanse landarbeiders. Boerderijen worden platgebrand, en wie niet in de kampen terechtkomt wordt gedeporteerd naar verre oorden uit het enorme Britse Imperium van die dagen. En zo zien we een foto van jonge jongens (14, 15 jaar?), die als soldaat meevochten met de Boeren, genomen in Sri Lanka.
De Britten voeren schepen vol manschappen aan vanuit hun wereldrijk – Nieuw-Zeeland, Australië, India – bouwen een honderden kilometerslange slinger met fortificaties – en winnen de strijd.
We staan stil bij een vergelijking met de oorlog tussen Oekraïne en Rusland. Als de Oekraïners een guerrilla beginnen (wat regelmatig wordt gesuggereerd), wacht hun dan eenzelfde lot als de Boeren? En – een heel andere kwestie – zijn de Boeren met hun Afrikaanse arbeiders wat wij nu noemen fout? De Boeren – slachtoffer van het Britse imperialisme – zijn zelf ook kolonisten van andermans land. Na de oorlog gebruiken verschillende groepen deze Boeren voor hun eigen politieke doel, en zo komt Paul Kruger op een naziposter te staan voor werving van de SS, en grijpen apartheidsideologen als legitimatie terug op de heldhaftige strijd van de Boeren. En dat gebeurt nog steeds.
Er zijn zoveel vragen uit het zaaltje dat we de discussie voortzetten bij de borrel, want, zoals een van de aanwezigen opmerkt: hier valt nog een hoop over te zeggen.
Tegen 22.30 uur verlaten we het pand. Zeer veel dank aan Jan Bart en Alicia voor deze inspirerende avond, die een impuls geeft aan ontmoeting en gesprek in de wijk.
[1] Officieel Zuid-Afrikaansche Republiek
Mariken Elsen
bewoner Van der Tasstraat
Marikenelsen@gmail.com